بهای نفت خام برنت در آغاز اکتبر به بشکه ای ۸۵ دلار رسید که در چهار سال گذشته بی سابقه محسوب می شد.
نفت خام ‘برنت’ که معیار و شاخص اصلی قیمت گذاری در بازار جهانی نفت به شمار می رود، بخش کوچک و اندکی از ۱۰۰ میلیون بشکه نفتی را تشکیل می دهد که همه روزه در سطح جهان تولید می شود.
اما چرا ۶۰ درصد نفت موجود در بازارهای بین المللی با معیار این نوع نفت قیمت گذاری می شود که فقط درصد کمی از نفتی را تشکیل می دهد که در سطح جهان عرضه می شود؟
اکونومیست می افزاید: تجارت بین المللی نفت، تجارتی نسبتا نو به شمار می رود.
اولین بار در سال ۱۹۶۱ با قراردادی که میان کشورهای آمریکا و انگلیس امضا شد، نفت استخراج شده در پنسیلوانیا (ایالات متحده) با یک فروند کشتی نفتکش به نام ‘الیزبت واتس’ منتقل شد. نفت تا قبل از جنگ جهانی دوم، تنها در سطح منطقه ای مبادله و جابجا می شد. اما پس از جنگ که تعداد تولیدکنندگان نفت افزایش یافت و بازار هم گسترده تر شد، قیمت نفت را کمپانی های بزرگ نفتی تعیین می کردند. بعد ها با تاسیس سازمان کشورهای صادر کننده نفت ‘اوپک’، این نهاد نفتی، کار قیمت گذاری نفت را اجرا می کرد. تنها از دهه ۱۹۸۰ به این سو بود که بهای نفت را بازارهای بین المللی معین می کنند.
نفت تولید شده، بر حسب مرغوبیت و دسترسی پذیری؛ درجه بندی می شود که به موقعیت جغرافیایی محل استخراج آن بستگی دارد. بر همین اساس تولید کنندگان و معامله گران نفت، برای قیمت گذاری این کالا به شاخص معتبری نیاز دارند تا بهای صحیح و دقیق نفت خام استخراج شده را مشخص کنند.
پرکاربردترین معیار قیمت گذاری نفت، نفت خام ‘برنت’ است که از ‘دریای شمال’ استخراج می شود. به این علت این نوع نفت به عنوان معیار سنجش عیار و ارزش نفت تعیین شده که به راحتی قابل پالایش و تبدیل شدن به بنزین است، بنابراین تقاضا برای آن همیشه وجود دارد.
مزیت دیگر نفت برنت این است که از دریا استخراج می شود و می توان سطح تولید آن را در حد مورد نیاز بالا برد و نفتکش های اضافی برای حمل آن به کار گرفته شوند.
اما نفت ‘وست تگزاس اینترمیدیت’، فاقد یک چنین مزیت هایی است، زیرا از نقاط خشک بیابانی استخراج می شود و معیاری است که عموما فقط در آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد و تنها با خطوط لوله نفت قابل جابه جایی است.
نفت خام برنت که از میدان نفتی ‘شل برنت’ آمریکا استخراج شد، برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ به طور گسترده در بازار جهانی نفت به عنوان شاخص و معیار قیمت گذاری معین شد. امروز قیمت یک بشکه نفت خام برنت؛ بر حسب یکی از پنج گونه نفتی که که قابل رقابت ترین نفت های جهان هستند، معین می شود که تنها یکی از این پنج نوع نفت خام از میدان نفتی برنت استخراج می شود. همین ویژگی امنیت و میزان عرضه است که از این نفت، معیار معتبری در قیمت گذاری در بازار جهانی نفت ساخته است.
اما به رغم تثبیت کامل برنت در بازارها، معلوم نیست که در آینده هم همچنان در بازارهای جهانی از اهمیت برخوردار باشد، زیرا ذخایر نفتی دریای شمال رو به نقصان است. هر چند برای رفع این نقیصه می توان از منابعی خارج از دریای شمال نفت استخراج کرد و اجازه نداد که نوسانات جانبی ناشی از عرضه بر بهای جهانی نفت تاثیر بگذارد. اما به هرحال؛ منابع جدید نفتی بر مرغوبیت مداوم نفت برنت تاثیر سوء خواهند گذارد.
دولت آمریکا سه سال پیش ممنوعیت صدور نفت را لغو کرد و از آن پس نفت ‘وست تگزاس اینترمدییت’ هم از اهمیت ویژه ای در قیمت گذاری در بازار جهانی نفت برخوردار شد.
اوائل امسال چین هم وارد میدان شد و با معرفی نفت خام تحویل آتی شانگهای، معیاری آسیایی برای رقابت با دو معیار غربی درست کرد. بسیاری از تجار نفتی با این تدبیر چین؛ نفت را با ‘یوان’ قیمت گذاری کردند که این پدیده می تواند اهمیت به سزایی به یوان در اقتصاد جهانی ببخشد.
نفت شانگهای در ابتدای ورود به بازار جهانی نفت، خوش درخشیده است، اما برای تبدیل شدن به جایگزینی جهانی، باید منافع خارجی بیشتری را جذب کند.
نفت خام ‘برنت’ با همه این تفاسیر؛ همچنان مرسوم ترین شاخص قیمت گذاری نفت در جهان است، هر چند شاید روزی رقیبی روی دست آن بلند شود.